پرسش :

ما چگونه دوست خود را انتخاب كنيم و چگونه او را بشناسيم و چگونه بدانيم كه صحبت ها يش كه به ما مي گويد حقيقت دارد؟


شرح پرسش :
پاسخ :
در مورد دوست يابي و انتخاب دوست خوب كه موضوع مورد نظر شماست نكاتي را تقديم مي داريم كه اميدواريم مفيد و راه گشا باشد: چه انسان را فطرتا" موجودي اجتماعي بدانيم و چه نه داشتن روابط اجتماعي - به ويژه شكل دوستي آن - يك ضرورت بي ترديد و انكارناپذير است و عقل و انديشه هر انساني وي را به داشتن چنين ارتباطي رهنمون مي گردد و در كنار رسول باطن , رسول ظاهر و توصيه هاي ديني نيز ما را به اين عمل ترغيب مي كند. آنگونه كه علي بن ابيطالب (ع) مي فرمايند فقد الاحبه غربه ; انسان بي دوست غريب است)), (نهج البلاغه فيض الاسلام , حكمت 26) و يا در روايت ديگري امام معصوم (ع ) مي فرمايند: التودد نصف العقل , (بحارالانوار, ج 74, ص 168) به هر حال افراد مردم گريز ناقص العقل تلقي شده اند چه تودد معادل نصف عقل و انديشه قرار داده شده است . بنابراين بايد در جلب دوستي كوشيد چه اسلام در بين مكاتب بيشترين توجه و اهتمام را به دوستي داده و دارد.

درخت دوستي بنشان كه كام دل به بار آرد نهال دشمني بر كن كه رنج بي شمار آرد

اما با چه كسي بايد دوستي نمود و آداب دوستي نمودن چيست ؟ دوست مورد نظر بايد از ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن گردد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا به ويژگيهاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم تا با رعايت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشيد:

الف = از شرايط يك دوست ايده ال وفاداري است . دوست بايد به اصول اخلاقي و تعهدات دوستي و عهد و پيماني كه منعقد مي سازد پايبند و وفادار باشد.

ب = مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده شرط ديگر دوست ايده ال است . چه آدمي متأثر از همنشين و دوست خود است و شخصي بيگانه با آداب اجتماعي نه تنها به شما آسيب مي رساند و به واسطه رعايت نكردن آداب اجتماعي و اخلاق نيك حيثيت شما را تهديد و به آن آسيب مي رساند بلكه بصورت غير مستقيم بي ادبي را به شما نيز مي آموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسنديده و نيك را به شما ياد مي دهد و سدراه تخل ق به اخلاق حسنه مي گردد.

ج = آگاهي و بينش عالي داشتن از ديگر ويژگي هاي يك دوست خوب است . آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند و اولين گام در اين فعاليت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها مي باشد و شخص جاهل و نادان از اين كار عاجز و تسليم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخيص راه از چاه ناتوان است . پر واضح است كه چنين فردي نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف مي كشاند بلكه همراهان خود را مبتلا مي سازد و لذا براي مصونيت يافتن از انحرافها و پي بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع يك ضرورت بي ترديد است.

د = ديانت و پايبندي به احكام دين و فرامين الهي اگر اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندي به احكام شريعت يك ضرورت مي باشد بايد تمام عوامل موئثر در اين خصيصه را تائمين نمود و دوست خوب بواسطه تائثيري كه بر رفتار شما دارد بايد شما را به سمت اين ويژگي ايده ال دعوت نمايد. اگر دوست شما باعث محروميت شما از خوبي ها گردد و به نوعي موجب متضرر شدن شما شود - آنهم ضرري كه جبران ناپذير يا جبران آن سخت است - اين دوستي دوستي پسنديده و معقولي نيست .

ه' = دور انديشي از ديگر ويژگيهاي دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگي و هر گونه حادثه منفي و ناخوشايندي شما را آگاه و مطلع سازد. و الا در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مي شويد.

و = خدا پروائي و پرهيزكار بودن در همه امور خدا و دستور و رضايت خدا را مد نظر داشته باشد.

ز = آينه يكديگر بودن و خير خواهي نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكر شدن شرط ديگري است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاي تلخ و تهديدآميز و... را سد خواهد كرد. و بالاذخره يكي ديگر از شرائط دوست خوب همترازي اجتماعي دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است .خواهر گرامي شرائط دوست ايده ال بيشتر از اين است كه برشمرديم و همانگونه كه گذشت بيان تفصيلي سخن فراتر از حوصله اينگونه مكاتبات است به اختصار بايد عرض كنيم كه دوست آن است كه : - سخن گفتنش موجب افزوني علم و دانش شما گردد. - رفتارش شما را به فكر آخرت بياندازد. - ديدارش شما را به ياد خداوند اندازد. اما از دوستي با چه اشخاصي بايد اجتناب نمود: از دوستي با افرادي كه ويژگيهاي زير را دارند بايد پرهيز نمود: 1- افراد سخن چين و نمام . 2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه 3- افراد دروغگو 4- افرادي كه به احكام و مقررات ديني پايبند نيستند 5- كساني كه تندخو و بد اخلاق مي باشند 6- افراد ترسو 7- افراد بخيل و خسيس 8- افرادي كه متهم شناخته شده و حيثيت اجتماعي مطلوب ندارند 9- افرادي كه از ستمگري و عدم رعايت حقوق ديگران اباي ندارند 10- نادان , كم ظرفيت و پر توقع و... در پايان به چند راهكار در كيفيت دوستي اشاره مي كنيم : دو دوست صميمي بايد از عمق جان نسبت به يكديگر همدرد و خيرخواه باشند و يك لحظه يك رنگي و صفا را فراموش نكنند و در تمام حالات از حقوق دوستي و رفاقت دفاع كنند و بر لغزشها و خطاهاي پيش آمده و غير مترقبه صبر كرد. و بردباري نشان دهند و بر ناملايمات خنده كنند و از يكديگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستي را زمينه رسيدن به اميال و خواهشهاي شخصي خود قرار ندهند و از مجادله با يكديگر پرهيز كنند و در برابر يكديگر متواضع و فروتن باشند به حرف همديگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت يكديگر پرهيز نمايند و بلكه خيرخواه و ناصح همديگر باشند در حق يكديگر دعا كنند و سر هم را بپوشانند با دادن هديه - در حد توان - و كلمات محبت آميز اظهار دوستي كنند و در شاد نمودن يكديگر بكوشند - البته به شكلي كه مرتكب گناه نشوند.

توجه : بيان اين نكته ضروري است كه آنچه به عنوان ويژگيهاي دوست خوب بيان شد مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراي نواقصي نيز هستند كما اينكه خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم آنرا بي نقص و عيب نمي بينيم لذا همه ويژگيهايي كه گفته شد به اين معناست كه به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگيها و جنبه هاي مثبت باشد.

در ارتباط‏هاى دوستانه رعايت نكات زير موجب استحكام و تقويت اين روابط خواهد شد كه شما نيز با رعايت دقيق اين امور مى‏توانيد به هدف خود نائل آييد:

الف) رفتارها و اعمالى كه بايد انجام گيرد:

1- همدردى واقعى و عملى،

2- بخشش‏هاى مالى و عفو و گذشت و حتى بر زبان نياوردن آنها،

3- يكرنگى،

4- مدافع حقوق او بودن در حضور و در زمان عدم حضور او،

5- كم‏توقع بودن،

6- اظهار نمودن دوستى و محبت خود با زبان و عمل،

7- فروتنى در برابر او،

8- پرهيز از مجادله و بگومگوهاى بى‏ثمر و حتى برخى بگومگوهاى باثمرى كه موجب رنجش خاطر مى‏گردد،

9- گوش فرادادن به حرف او و شنونده خوب بودن،

10- پوشيدن اسرار او،

11- بردبارى در برابر ناملايمات و لغزش‏هايى كه از او صادر مى‏شود،

12- شاد كردن او،

13- هديه دادن به مناسبت‏هاى مختلف به ويژه مناسبت‏هايى كه براى او اهميت دارد،

14- دعا كردن در حق او،

15- پرهيز از ملامت و سرزنش علنى و غيرعلنى و حتى برخى انتقادهايى كه موجب ناخرسندى او مى‏گردد،

16- وفادارى،

17- تعهد و عهد و پيمان و وعده‏ها،

18- رعايت ادب و احترام و آداب اجتماعى،

19- دورانديشى و خيرخواهى،

20- كوشش در جلب محبت و علاقه او به هر شكلى مشروع و ممكن.

ب ) رفتارها و اعمالى كه بايد از آن پرهيز نمود:

- سخن چينى در حق او،

- خيانت به سخن، حرف، خود او،

- ستم نمودن،

- اتهام بستن،

- تندخويى و بداخلاقى،

- خست به خرج دادن،

- اعمال سليقه‏هاى فردى و شخصى،

- دروغ گفتن،

خلف وعده،

عيب‏جويى نمودن.

اميدواريم با رعايت نكات فوق‏الذكر در نيل به مقصد عالى موفق باشيد

همانگونه كه عرض نموديم شرح بيشتر خواهش شما را با مطالعه كتب زير برآورده مي سازيم كه اميدواريم مفيد واقع شود.

1- دوستي در قرآن و حديث , نوشته آقاي ري شهري

2- دوستي و دوستان , نوشته آقاي سيد هادي مدرس , ترجمه حميدرضا شيخي و حميدرضا آژير, از انتشارات آستان قدس رضوي , 1376

3- آئين دوستي (دوست يابي) نوشته ديل كارنگي , انتشارات پيمان 1378

4- آئين دوستي در اسلام , نوشته آقاي بابازاده

www.morsalat.com